Historie

De plaatsen waar de Purmerenders zijn begraven zijn in grote mate bepaald door de geschiedenis van de religie in Purmerend. Het begraven van de doden maakt in elke religie deel uit van de rituelen. De geschiedenis van het begraven in Purmerend gaat terug naar het midden van de 14e eeuw. Purmerend was in die periode kerkelijk ingedeeld bij Ilpendam, die op zijn beurt weer deel uit maakte van de parochie van Purmerland. Purmerland was religieus en maatschappelijk het centrum van de omgeving. Wilde men als Purmerender gedoopt of begraven worden dan was men aangewezen op de faciliteiten van Purmerland. Doordat Purmerend snel begon te groeien, kwam er een verschuiving van de bewoning van platteland naar de kern van Purmerend. Er ontstond ook al snel de behoefte aan een eigen kerk of kapel. Dit werd mede ingegeven door de slechte verbinding die er was tussen Purmerend en Purmerland. In 1355 werd er om die reden een verzoek gedaan aan de Bisschop van Utrecht om een kapel te mogen bouwen in Purmerend. Dit verzoek werd ingewilligd met de toevoeging dat er niet alleen een kapel gebouwd mocht worden, maar ook een doopvont geplaatst en een begraafplaats ingericht mocht worden. Nu was men voor de doop en het begraven niet meer aangewezen op het verder gelegen Purmerland. Als locatie voor deze kapel werd het hoogste punt van Purmerend gekozen, de huidige kaasmarkt. De bouw van de kapel op de kaasmarkt was gereed rond 1358. Purmerend kon binnen zijn eigen grenzen kerkelijke rituelen uitvoeren en zijn inwoners in geweide grond begraven. Deze locatie aan de kaasmarkt is de eerste officiële locatie waar Purmerenders werden begraven.

Deze locatie op de Kaasmarkt is heden ten dagen niet herkenbaar meer, maar nog wel te zien op oude stadsplattegronden van Purmerend uit die periode.

Aan het eind van de 14e eeuw werd aan de Nieuwe Koestraat door de Purmerender priester Claes Baertouts Zn. een huis ingericht bestemd voor geestelijke devotie. Hij wist op dat moment nog niet of het een mannen- of een vrouwenklooster moest worden. In 1392 droeg hij het bestuur over aan 5 priesters. Via een aantal schenkingen volgde een uitbreiding van het complex aan de Koestraat. Op 21 november 1418 verleend Pastoor Willem Spierinc toestemming om in de kapel het Heilige Sacrament des Altaars te bewaren en tevens mochten zij een eigen kerkhof bezitten waarop niet alleen de zusters, maar ook iedereen die overleed op de grond van het klooster, genoemd Ursulen klooster, begraven mocht worden. Dit was de tweede locatie in Purmerend waar werd begraven.

In 1572 koos Purmerend de zijde van de Prins van Oranje en werd de Rooms Katholieke kerk verboden. Het Urselen klooster werd door de mannen van Diederick van Sonoy leeg geroofd en kort en klein geslagen. Wat ze met het kerkhof deden is niet bekend, maar de zerken zullen ook wel ten onder zijn gegaan aan deze golf van vernielingen. De zusters moesten vluchten en de gebouwen en het kerkhof bleef desolaat achter. Er werd hierna niet meer begraven op deze locatie, en bleef het kerkhof op de Kaasmarkt de enige plek waar Purmerenders ongeacht hun religie begraven werden.

Rond het midden van de 17e eeuw ontstond er toch een behoefte aan meer ruimte om te kunnen begraven. In de Resolutiën van Burgemeesteren en Vroedschappen is te lezen dat op 21 augustus 1664 een aanvraag gedaan wordt om het Oosterblock tot een “begraeffplaets te appropieren”.

Van de heeren Burgemeesteren om het oosterblock gelegen in de nieuwe schans tot een begraeffplaets van dooden te bequamen. Is goetgevonden dat deselve plaets door de leden van de Vroetschap sal werden geinspecteerd om daer te werden geresolveert.

Buiten dat hier melding wordt gemaakt van de start van het onderzoek naar de mogelijkheden om een begraafplaats te creëren, betekent dit ook dat deze begraafplaats, thans bekent als de Oude begraafplaats aan de Nieuwstraat, behoort tot één van de oudste monumenten van Purmerend. Voor het eerst is de begraafplaats aan het eind van de Nieuwstraat zichtbaar aanwezig op de stadsplattegrond van Purmerend van Tirion uit 1743. Niet in zijn huidige vorm, duidelijk op deze kaart is te zien dat de begraafplaats de vorm van het bastion heeft.

Over de geschiedenis en de ontwikkeling van de oude begraafplaats vanaf 1664 tot aan 1820 is niet veel bekend. Het betreft hier de periode waarin melding wordt gemaakt van een aanvraag tot het aanleggen van een Rooms Katholiek gedeelte op de oude begraafplaats gelegen aan de Nieuwstraat. Waarschijnlijk is dat de reden dat er tussen 1820 en 1830 een verandering is gekomen in de indeling van de begraafplaats. Deze verandering was noodzakelijk om het Rooms Katholieke gedeelte te maken op deze Protestantse begraafplaats. De begraafplaats werd tijdens deze verbouwing voorzien van een Rooms Katholiek gedeelte, afgescheiden door een heg en een sloot.

 De reden van deze aanpassing is bekend. In 1827 verbood Koning Willem I het begraven in de kerk. Dat was de tweede maal dat dit verbod afgekondigd werd, want met de komst van de Fransen in 1795 was dit verbod ook al eens uitgevaardigd. Maar met het vertrek van de Fransen werden de zerken (grote grafstenen in de kerk) weer driftig gelicht en ging men weer begraven tot 1827.

De kosten van deze verbouwing bedroegen in 1820 fl. 9.000,=. De toenmalige Burgemeester van Purmerend, Dhr Wormer, tekende voor het ontwerp. Het ontwerp van de poort is van P. de Groot.

Deze poort staat samen met een prominent grafmonument van Cornelis de Jong op de Gemeentelijke Monumenten lijst.

 

 

 

In 1946 is de oude begraafplaats voor fl 1,00 overgegaan van de Nederlands Hervormde Gemeente naar de Gemeente Purmrend. Er is tot aan 1960 begraven op deze lokatie. Vanaf dat moment is er geen wijziging gekomen in de inrichting van deze plek. Het is nog steeds een openbare lokatie die, muv de weekenden,  dagelijks is geopend van 08:00 tot ca. 16:00.